Truong Anh Ngoc
April 22 at 7:53 PM ·
Đó là một tuyệt tác của danh hoạ trào lưu Baroque người Ý Caravaggio (1571-1610). Được hoàn thành vào năm 1601, khi Caravaggio mới 31 tuổi nhưng đã ở đỉnh cao của sự nghiệp, “Bữa tối ở Emmaus” (khổ 1,41 m x1,92 m, sơn dầu) lại thể hiện một câu chuyện khác trong kinh Phúc âm của Luke (24: 30-31) mà ngoài Caravaggio, rất nhiều hoạ sĩ nổi tiếng khác, từ Rembrandt van Rijn cho đến Diego Velazquez cũng vẽ, nhưng không ai xuất sắc như Caravaggio.
Đó là chuyện về việc hai tông đồ Cleopas và Luke đang từ Jerusalem trở về một ngôi làng nhỏ có tên Emmaus sau khi chứng kiến Chúa Jesus bị đóng đinh trên đồi Golgotha. Bỗng một người lạ mặt trên đường lặng lẽ tiến đến và sánh bước cùng họ. Người này hỏi: “Các anh đang nói chuyện gì thế? Chắc phải là chuyện quan trọng lắm”. Cleopas trả lời: “Chắc ông là người duy nhất ở Jerusalem mà không biết chuyện gì đã xảy ra nhỉ? Ông không nghe về Đức Jesus người Nazareth ư?”.
Thế rồi Cleopas nói tiếp: “Người là ngôn sứ vĩ đại. Chúng tôi từng hy vọng Người là Đấng đến để cứu Israel. Nhưng các tư tế và giới lãnh đạo chúng tôi đã buộc tội ông ấy phải chết và đã đóng đinh Người. Nhưng sáng nay, một số phụ nữ là bạn bè chúng tôi ra thăm mộ Người và thấy ngôi mộ trống. Một thiên sứ xuất hiện và nói với họ rằng Đức Jesus vẫn sống”. Nghe thấy thế, người lạ mặt mỉm cười.
Khi đến Emmaus, Cleopas và Luke mời người lạ mặt về nhà họ nghỉ, nhưng trước đó là đi ăn tối. Caravaggio đã “đóng băng” đúng khoảnh khắc người lạ ấy thủng thẳng cầm lấy bánh mì, tạ ơn Thiên Chúa, bẻ ra và chia cho họ, tái hiện Bữa tiệc ly, thì các tông đồ nhận ra người lạ mặt được họ mời ăn đang ngồi trước mặt họ là Đức Chúa Jesus đã sống lại. Một người, có lẽ là môn đệ Luke, sửng sốt như thể đang xô ghế đứng dậy, mắt nhìn trân trối vào Đức Chúa, còn người kia, có lẽ là Cleopas, dang rộng hai tay như thể mô tả tư thế của Chúa khi Ngài bị đóng đinh trên cây thập giá, còn người chủ quán đang đứng đó thì chưa hiểu chuyện gì xảy ra.
Trong một bức tranh có quá nhiều biểu tượng được Caravaggio “cài cắm”, có thể thấy bóng của giỏ hoa quả thành hình đuôi một con cá trên bàn ăn. Con cá là một biểu tượng cho sự hiện diện của Thiên Chúa giáo, trong tiếng Hy Lạp cổ đọc là “Ichthys" và dịch ra tiếng Anh là “Chúa Jesus” hoặc “Đấng Cứu Thế”. Ngay cả quả trong giỏ hoa quả cũng đã chín, một biểu tượng cho sự sống. Những đồ vật trên bàn cũng có ý nghĩa của nó. Bánh mì và rượu xuất hiện trong tiệc thánh, một bí tích thánh thể tượng trưng cho mình Chúa và máu Chúa, là lễ của Đức Chúa Jesus dâng lên Chúa Cha. Hoa quả trong giỏ cũng có liên quan đến rượu, còn quả táo chín mọng thì lại ám chỉ về sự sa ngã của con người, trong khi quả lựu được cho là tượng trưng cho nhà thờ. Đây không phải là một bàn ăn bình thường, mà là một ban thờ Chúa.
Theo Phúc âm của Luke, vào khoảnh khắc mà Luke và Cleopas nhận ra Chúa Jesus đã sống lại thì Ngài đã biến mất trước mắt họ, như thể Ngài chưa bao giờ ở đó. Cleopas bèn nói với Luke: “Chẳng phải anh cảm thấy điều gì đó tuyệt vời vừa xảy ra khi Người giải thích Kinh Thánh của chúng ta sao?”. Thế là họ lập tức trở về Jerusalem để báo tin cho các môn đệ rằng họ đã thấy Thầy sống lại.
Tuyệt tác “Bữa tối ở Emmaus” hiện đang được trưng bày ở Nhà trưng bày quốc gia Anh ở London. Mình đã may mắn được ngắm nó tận mắt ở London và một lần nữa ở Belfast, Bắc Ireland, khi Bảo tàng Ulster mượn bức tranh này và bức “Bắt giữ Chúa Jesus” để cùng trưng bày tại một phòng tranh. Đó cũng là lần đầu tiên sau 4 thế kỷ, hai tuyệt tác của Caravaggio được đặt cạnh nhau sau khi được danh hoạ này vẽ ra…