Truong Anh Ngoc
April 16 at 7:20 PM ·
“Bắt giữ Chúa Jesus” (vẽ 1602) là một trong những tác phẩm nổi tiếng bậc nhất của danh hoạ tiêu biểu của trường phái Baroque người Italia Caravaggio (1571-1610). Bức tranh thể hiện một trong những chi tiết quan trọng liên quan đến phần cuối cuộc đời của Jesus, được mô tả khá kỹ lưỡng trong 4 sách Phúc âm của John, Mark, Matthew, Luke, được các thánh tông đồ này viết từ khoảng 66 đến 95 sau Công nguyên.
Caravaggio đã mô tả khoảnh khắc mang tính quyết định số phận của Chúa trong bức tranh khổ 1,335x1,695 mét được vẽ theo phong cách chiaroscuro đặc trưng (lấy sáng từ một phía trên nền đen thẫm) thể hiện cảnh bắt giữ Chúa trong vườn ô liu Gethsemane. Sự kiện này diễn ra sau khi Chúa và các tông đồ ăn bữa tối cuối cùng, trong đó Jesus đã gây chấn động khi thông báo trong số các tông đồ có kẻ đã phản bội mình.
Đấy là lúc ngài bị bắt ngay sau khi Judas Iscariot hôn lên má ngài để làm ám hiệu như đã bí mật thoả thuận trước với quân lính, những người muốn bắt Chúa vào ban đêm thay vì ban ngày, vì sợ dân chúng sẽ bạo động (“Và, đứa phản ngài đã cho chúng dấu hiệu này: “Hễ tôi hôn ai, ấy là người đó. Hãy bắt lấy và điệu đi cho cẩn thận”. Vậy, khi Judas đến rồi, liền lại gần ngài mà nói rằng: “Lạy thầy”! Rồi nó hôn ngài. Chúng bèn tra tay bắt Đức Chúa Jesus” (Mark 14:44-46).
Có bảy người từ trái sang phải, lần lượt là tông đồ John đang hốt hoảng bỏ chạy, mồm há to, hai tay giơ lên trời như thể cầu xin Thượng đế cứu giúp, rồi đến lượt Chúa Jesus và Judas lúc ấy tiến đến túm lấy ngài và hôn ngài một nụ hôn phản bội, ba người lính và một người cầm đèn, cung cấp nguồn sáng thứ hai cho bức tranh và có vẻ tò mò muốn biết chuyện gì đang xảy ra (nhiều nhà nghiên cứu nói rằng, mặt của người cầm đèn này chính là chân dung tự hoạ của Caravaggio, lúc đó 31 tuổi. Tuy nhiên, cũng có một số nhà nghiên cứu lịch sử nghệ thuật cho rằng, người này cũng khá giống với tông đồ Peter, chính là người đầu tiên chối Chúa, nhưng sau đó là người đã đem ánh sáng của Jesus ra thế giới sau khi Chúa mất.
Hãy nhìn kĩ hơn hình ảnh Chúa, với trán ngài được chiếu sáng bởi ánh trăng đêm ấy, cùng với ánh sáng loé lên từ cánh tay đeo giáp của người lính nằm ở trung tâm của bức tranh, thể hiện sự tương phản rõ ràng giữa một bên là Chúa không tự vệ và một bên là bạo lực. Ngài hoàn toàn không chống cự trước sự thô bạo của người lính, không nhìn vào mặt Judas, gương mặt của ngài thể hiện sự chấp nhận, hai tay ngài đang đan vào nhau vừa như thể đang cầu nguyện, vừa như khẳng định ngài sẽ không chống cự. Biểu cảm trên khuôn mặt của Chúa hoàn toàn trái ngược với thái độ và biểu cảm trên khuôn mặt những nhân vật còn lại.
Caravaggio thể hiện ý tưởng gì qua hình ảnh ấy? Phải chăng ông muốn người xem cũng theo gương của Chúa, hãy tha thứ thay vì trả thù, hãy thể hiện ý chí tinh thần thay vì thực hiện bạo lực? Có lẽ thế, và một số sử gia nghệ thuật cũng cho rằng, ánh sáng trên áo giáp của người lính chính là một ẩn dụ về việc các tín đồ Cơ Đốc hãy tự soi sáng lương tri của mình vào đó, suy xét hành vi của Judas để tự vấn những tội lỗi của mình trong cuộc sống đời thường.
Các sách Phúc âm đã mô tả những sự kiện tiếp nối việc Chúa bị bắt. Sách Phúc âm của tông đồ John viết rằng, một tông đồ là Simon Peter đã đứng ra bảo vệ Chúa và dùng một thanh kiếm chém lìa tai của một người sĩ quan trong nhóm lính. Theo sách Phúc âm của Luke, Chúa đã làm lành vết thương nặng ấy, đồng thời nhấn mạnh ngài không đồng ý với phản ứng bạo lực của Simon Peter, nói rằng, "Ai cầm gươm sẽ bị chết vì gươm" (Matthew 26:52). Sau khi bị bắt, Chúa được đem ra xét xử, bị kết án tội chết, sau đó trải qua 14 chặng khổ nạn trước khi bị đóng đinh trên thập giá cho đến chết, và rồi ba ngày sau đó, là Chúa sống lại.
8 năm sau khi hoàn thành bức tranh này, Caravaggio qua đời ở tuổi 39 và để lại cho đời hơn 90 bức tranh, nhiều trong số đó là các tuyệt tác, trong đó có “Bắt giữ Chúa Jesus”…