Truong Anh Ngoc April 12 at 8:05 PM ·
“Cuộc biến hình” (vẽ 1516-1520) là bức tranh cuối cùng trong cuộc đời ngắn ngủi nhưng vinh quang của Raphael (1483-1520), hoạ sĩ tài ba bậc nhất của thời Phục Hưng ở Italia đầu thế kỷ 16. Một số nhà phê bình nghệ thuật còn coi đây là bức tranh màu keo trên gỗ nổi tiếng nhất trong lịch sử hội hoạ thế giới.
Bức tranh khổ lớn (4,10 x 2,79 m) và đang trưng bày trong Bảo tàng Vatican này là một trong số rất nhiều tác phẩm nghệ thuật thể hiện không phải là một mà hai câu chuyện quan trọng trong các sách Phúc âm của Matthew, Mark và Luke. Câu chuyện đầu tiên chính là cuộc biến hình của Đức Chúa Jesus, khi trong một bố cục hình tam giác ở phía trên bức tranh, Chúa dang hai tay khi đứng cùng với nhà tiên tri Moses và ngôn sứ Elijah trên núi Tabor, trong khi các tông đồ Peter, James và John ở phía dưới (Matthew 17:1-9, Mark 9:2-13). Câu chuyện thứ hai là khi các tông đồ bất lực trong việc chữa trị cho một cậu bé bị quỷ dữ ám và đang chờ Đức Chúa trở về để đuổi tà ma khỏi cậu (Matthew 17:14-21, Mark 9:14).
Câu chuyện đầu tiên rất nổi tiếng trong Phúc âm, bởi trong câu chuyện ấy, lần đầu tiên Đức Chúa khẳng định sẽ phải đến Jerusalem chịu đau khổ dưới tay các thầy thượng tế và rồi hành trình ấy sẽ kết thúc bằng cái chết, nhưng Ngài sẽ sống lại sau ba ngày. Đức Chúa cũng nói với Peter, rằng ông sẽ là người mở cánh cửa của đức tin Thiên Chúa cho thế giới, từ đó, ông sẽ đóng vai trò lãnh đạo trong quá trình thành lập Giáo hội Ki tô: “Peter, phúc cho anh. Vì Thiên Chúa, Cha của Thầy ở trên trời đã tỏ lộ điều này cho anh. Anh là đá của Thầy và Thầy sẽ xây Hội Thánh của Thầy trên anh. Thầy sẽ trao chìa khoá mở cửa Vương quốc Thiên Chúa”.
Một tuần sau khi nói thế với Peter, Jesus cùng với Peter, James và John lên núi Tabor để cầu nguyện. Khi lên đến đỉnh núi, Đức Chúa đã biến hình ngay trước mắt họ, toả ra một ánh sáng chói loà, khuôn mặt của Người toả sáng như Mặt trời vào lúc chính ngọ. Đúng lúc ấy, Moses và Elijah xuất hiện và đàm đạo với Đức Jesus. Sau đó, khi họ đang trò chuyện, một đám mây lớn sáng chói bao quanh họ. Một tiếng nói lớn từ đám mây phán rằng: “Đây là con yêu dấu của ta. Ta hài lòng về Người. Hãy vâng lời Người”.
Trong kiệt tác “Cuộc biến hình”, Raphael lần lượt vẽ Chúa đang bay trên đám mây toả sáng, bên phải Ngài là Moses, Elijah bên tay trái, hai người đang quỳ ở bìa trái là hai anh em Justus và Pastor, những vị thánh tử đạo bị bức hại vì đức tin Cơ đốc vào thế kỷ thứ 4. Các tông đồ James, Peter và John được vẽ nằm ở dưới từ trái sang, thể hiện như thể họ đang mơ. Theo các nhà sử học nghệ thuật thì việc Raphael vẽ họ mặc áo màu vàng, xanh và đỏ thể hiện những biểu tượng của đức tin, hy vọng và tình yêu.
Ở dưới bức tranh, các tông đồ khác đang cố gắng trừ tà cho một cậu bé, nhưng không thành và cuối cùng chờ đợi Chúa Jesus biến hình để làm một phép màu. Khi nhìn thấy Chúa biến hình, cậu bé đứng yên tại chỗ, mặt trợn trừng, tay giơ ra về phía Người, mồm mở ra, thể hiện rằng quỷ Satan đã thoát đi từ mồm cậu. Viết về kiệt tác cuối cùng trước khi chết của Raphael, thi hào người Đức Wolfgang Goethe khẳng định rằng việc hoà quyện hai câu chuyện Phúc âm làm một là một sáng tạo bậc thầy của Raphael, cho thấy sức mạnh của Đức Chúa. Có một nhân vật ở ngoài cùng bên trái là Judas Iscariot, chính là người sau đó sẽ phản Chúa và báo cho quân lính La Mã đến bắt Jesus trong một đêm trăng trong vườn Gethsemane.
Raphael qua đời ở nhà riêng ở tuổi 37 tại Roma ngày 6/4/1520, tức là cách đây 505 năm. Bức tranh này được đặt ở phía đầu quan tài của ông trong thời gian đầu của lễ tang tại nhà ông. Trên mộ của ông ở Pantheon, Roma, có dòng chữ sau đây: “Đây là Raphael, người mà thiên nhiên sợ bị vượt qua trong suốt cuộc đời mình, và khi ông qua đời, chính thiên nhiên cũng sợ chết theo”.
Mình đã tận mắt chiêm ngưỡng kiệt tác “Cuộc biến hình” trong Bảo tàng Vatican cũng nhiều kiệt tác khác của Raphael, cũng đã đến nhà ông ở Urbino, xứ Marche. Căn nhà bây giờ vẫn còn, giống như một bảo tàng tưởng niệm ông, một thiên tài, người đã ảnh hưởng đến biết bao thế hệ hoạ sĩ tài ba khác. Khi còn sống, Raphael từng nói, người đã ảnh hưởng đến ông nhiều nhất là cha ông, Giovanni Santi, một hoạ sĩ cung đình của thành Urbino.
Giovanni Santi cũng là một hoạ sĩ xuất sắc, nhưng đã hầu như không được biết đến, chỉ vì sự chói sáng của người mà ông đã sinh ra, con trai ông, Raphael…